انتظار، بایدها و نبایدها

کتاب انتظار، بایدها و نبایدها اثر ابراهیم شفیعی سروستانی، پژوهشی در باب مفهوم انتظار در تفکر شیعه و باید و نبایدهای ترویج فرهنگ انتظار و تعیین وظیفه و نقش مردم در دوران غیبت است که با هدف پاسخ‌گویی به پرسش‌ها و ابهام‌های موجود در زمینه فرهنگ انتظار به نگارش درآمده است.

در طول هزار و اندی سال، هر گروه از مردم بسته به گرایش‌های خاص، از دیدگاهی خاص جایگاه حضرت را در عالم هستی تحلیل کرده‌اند و تصور خود را درست و مطابق با واقع دانسته‌اند، اما در این میان گروهی با در نظر گرفتن همهٔ ابعاد، به طرح معنای درست انتظار پرداخته و در صدد تعیین وظیفه و نقش مردم در دوران غیبت برآمدند.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مکتب تشیع، اعتقاد به امام مهدی (عج) به عنوان آخرین حجت خداوند، واسطه فیض الهی و نجات‌ بخش موعود است. براساس این اعتقاد حضرت مهدی (عج) در حال حاضر نیز زنده، شاهد و ناظر اعمال همه جهانیان به ویژه شیعیان خود، فریادرس درماندگان و در انتظار روزی است که به فرمان خدا حرکت رهایی‌ بخش و قیام عدالت‌گستر خود را آغاز کند. با توجه به این اعتقاد موضوع «انتظار» در این مکتب جایگاه خاصی داشته و بخش عمده‌ای از معارف شیعی را به خود اختصاص داده است.

متأسفانه باید اذعان داشت که با وجود جایگاه بلندی که انتظار در مکتب شیعه دارد و با وجود تأکیدها و سفارش‌های فراوانی که از سوی پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) بر موضوع انتظار فرج شده است، شیعیان چنان‌که باید و شاید به این موضوع اهتمام نداشته و توجهی در خور به ابعاد مختلف آن نکرده‌اند. در چند سال گذشته نیز اگرچه اقبال مردم به باور مهدوی و فرهنگ انتظار چندین برابر شده و به‌ ویژه از سوی جوانان شور و اشتیاق فراوانی برای شناخت بیشتر این موضوع ابراز می‌شود، اما تلاش مناسبی از سوی حوزه‌های علمیه، نهادهای آموزشی و مراکز علمی و فرهنگی کشور برای آشناسازی نسل جوان با این باور و فرهنگ صورت نگرفته است و جامعه ما همچنان از نبود آثار مستند، مستدل و متقن که با زبان روز و متناسب با استعداد و توانایی مخاطبان مختلف ابعاد گسترده موضوع یاد شده را تشریح و تبیین کنند، رنج می‌برد.

در بخشی از کتاب انتظار، بایدها و نبایدها می‌خوانیم:

یکی از وظایف مهمی که بنا به تصریح حضرت صاحب‌الامر (ع) بر عهده همه منتظران گذاشته شده، دعا برای تعجیل فرج است.

امام عصر (ع) در توقیعی که خطاب به «اسحاق بن یعقوب» صادر شده، می‌فرمایند:
وَ أکْثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعْجیلِ الْفَرَجِ، فَإِنَّ ذلِکَ فَرَجُکُمْ.
برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما همان است.
امام حسن عسکری (ع) نیز دعا برای تعجیل فرج را شرط رهایی از فتنه‌های دوران غیبت دانسته، می‌فرماید:
وَاللهِ لَیَغیبَنَّ غَیْبَۀً لا یَنْجُو فی‌ها مِنَ الْهَلَکَۀِ إِلّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللهُ عَلَی الْقَولِ بِإِمامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ [فی‌ها] للدُّعاءِ بِتَعْجیلِ فَرَجِهِ.
به خدا سوگند [او] غیبتی خواهد داشت که در آن تنها کسانی از هلاکت نجات می‌یابند که خداوند آن‌ها را بر قول به امامتش ثابت‌ قدم داشته و در دعا برای تعجیل فرجش موفق کرده است.

دعا برای تعجیل فرج از چنان اهمیتی برخوردار است که امام صادق (ع) می‌فرماید:
مَنْ قالَ بَعْدَ صَلوۀِ الْفَجْرِ وَ بَعْدَ صَلوۀِ الظُّهْرِ: «أَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ» لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُدْرِکَ الْقائِمَ.
هر کس بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید: «خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست و در فرج ایشان تعجیل کن» نمیرد تا قائم [علیه‌السلام] را دریابد.

در روایت دیگری نیز آمده است که هر کس چنین کند خداوند شصت حاجت او را برآورده می‌سازد؛ سی حاجت از حوائج دنیا و سی حاجت از حوائج آخرت.

بنابراین همه شیعیان باید در طول شبانه‌روز، در اوقات نماز و در همه ایامی که در آن‌ها دعا سفارش شده، دعا برای تعجیل فرج را به عنوان یک تکلیف و وظیفه مهم عصر غیبت فراموش نکنند. بلکه این دعا را بر همه دعاهای خود مقدم کنند تا خداوند به برکت این دعا آن‌ها را از همه فتنه‌ها و آشوب‌های زمان غیبت در امان نگه دارد و همه گرفتاری‌ها و غم و غصه‌های آن‌ها را برطرف سازد.